Podatnicy, w związku ze wsparciem udzielanym w związku z konfliktem zbrojnym w Ukrainie, mają możliwość rozliczenia podatkowego przekazanej pomocy. W szczególności, mogą skorzystać z preferencji podatkowych na gruncie obowiązujących przepisów oraz wprowadzonych czasowo regulacji szczególnych, w szczególności na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) i podatku od towarów i usług (VAT).
Darowizna – sposób rozliczenia w podatku dochodowym od osób prawnych
Na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów Ustawy o CIT podatnicy mają możliwość odliczenia od dochodu darowizn przekazanych na cele charytatywne i prospołeczne związane m.in. z pomocą ofiarom konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą. Odliczenie to może być dokonane w kwocie nie przekraczającej 10% dochodu. Należy jednak pamiętać, że limit ten dotyczy wszystkich odliczeń dokonanych na cele pożytku publicznego oraz kultu religijnego – odliczenie od dochodu z tych tytułów nie może przekroczyć 10%. Darowizny mogą mieć zarówno charakter rzeczowy, jak i pieniężny.
Podatnicy korzystający z odliczenia darowizny od dochodu są zobowiązani do wykazania w rocznym zeznaniu CIT:
- kwoty przekazanej darowizny,
- kwoty dokonanego odliczenia,
- danych pozwalających na identyfikację obdarowanego (w szczególności nazwę, adres oraz numer identyfikacji podatkowej lub numer uzyskany w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub EOG, w którym obdarowany ma siedzibę, używany dla celów identyfikacji podatkowej).
Darowizna na rzecz NGOs czy osoby fizycznej?
Przekazanie darowizny konkretnej osobie fizycznej nie jest podstawą do dokonania odliczenia darowizny od dochodu na gruncie polskiej Ustawy o CIT.
Zasady odliczenia darowizny od dochodu mają zastosowanie do darowizn przekazywanych na rzecz krajowych, a także zagranicznych organizacji pozarządowych świadczących pomoc Ukrainie. Taką działalność prowadzą organizacje pozarządowe (NGO), którymi są zarówno organizacje pożytku publicznego, jak i niemające takiego statusu fundacje i stowarzyszenia. Preferencja podatkowa dotyczy darowizn przekazywanych na rzecz takich organizacji działających na terenie Unii Europejskiej (EU) i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) (odliczeniu nie podlegałaby darowizna np. do organizacji ze Szwajcarii).
Prawo odliczenia od dochodu darowizny przekazanej na rzecz NOGs z innego państwa członkowskiego UE lub EOG przysługuje pod warunkiem, że:
- darczyńca posiada oświadczenie organizacji, której przekazał darowiznę, potwierdzające, że w dniu przekazania darowizny była ona organizacją równoważną organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego w państwie swojej siedziby, oraz
- istnieje podstawa prawna do wymiany informacji podatkowych z państwem, w którym organizacja ta ma siedzibę (na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska).
Istotne jest również, aby taka darowizna była odpowiednio udokumentowana. Darowizna przekazana w formie pieniężnej powinna być udokumentowana dowodem wpłaty na rachunek organizacji, natomiast darowizna przekazana w innej formie, np. darowizna rzeczowa, powinna być potwierdzona dokumentem, z którego wynika jej wartość oraz oświadczeniem organizacji o przyjęciu darowizny.
Nowe rozwiązania w CIT dotyczące pomocy Ukrainie
12 marca 2022 r. weszła w życie Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Nowe regulacje weszły w życie w dniu ich ogłoszenia i obowiązują z mocą wsteczną od 24 lutego 2022 r.
Ustawa ta wprowadziła korzystne rozwiązanie dla firm, które przekażą pomoc na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań zbrojnych w Ukrainie do:
- organizacji pozarządowych krajowych i zagranicznych, w tym również z Ukrainy,
- jednostek samorządu terytorialnego,
- Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
- Podmiotów wykonujących działalność leczniczą i z zakresu ratownictwa medycznego w Polsce i Ukrainie.
Rozwiązanie to daje możliwość ujęcia w kosztach uzyskania przychodów wydatków poniesionych na tę pomoc. Do kosztów uzyskania przychodów można zaliczyć koszty wytworzenia lub cenę nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn (również koszty z tytułu np. darmowej pomocy medycznej) przekazanych w okresie od 24 lutego 2022 r. do 31 grudnia 2022 r.
Co do zasady darowizny nie stanowią kosztów uzyskania przychodów, dlatego też nowe regulacje mogą mieć szczególne znaczenie dla podmiotów, które ponoszą stratę podatkową i nie mogą dokonać odliczenia od dochodu, ale chciałyby pomóc Ukrainie.
W świetle rozliczeń CIT podatnicy mają możliwość skorzystania z korzystnych rozwiązań podatkowych. Należy jednak pamiętać przede wszystkim o odpowiednim udokumentowaniu darowizn oraz sprawdzeniu statusu organizacji. Korzystniejsze z punktu widzenia podatkowego jest również przekazanie darowizny za pośrednictwem organizacji pozarządowej niż bezpośrednio do konkretnej osoby fizycznej.
Darowizna – sposób rozliczenia w podatku od towarów i usług
Darowizny stanowią co do zasady dostawę towarów w rozumieniu przepisów Ustawy o VAT. Opodatkowaniu VAT nie podlega natomiast darowizna pieniężna, gdyż pieniądze nie są towarem na gruncie VAT.
Zatem darowizna rzeczowa powinna zostać opodatkowana według właściwej stawki jako dostawa towarów. Prawo do odliczenia VAT przysługuje pod warunkiem, że zakupione towary, przekazane w ramach darowizny, miały związek z prowadzoną działalnością opodatkowaną. Oznacza to, że prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje w zakresie, w jakim podmiot wykorzystuje nabyte towary i usługi do wykonywania czynności, które rodzą podatek należny. W zakresie zatem, w jakim podatnik wykorzystuje nabyte towary lub usługi do wykonywania czynności niepodlegających opodatkowaniu lub podlegających opodatkowaniu, ale zwolnionych od podatku, prawo do odliczenia podatku naliczonego mu nie przysługuje.
Pomoc Ukrainie bez VAT tylko w ograniczonym zakresie
W ramach wsparcia działań pomocowych ofiarom konfliktu w Ukrainie wprowadzono specjalnie rozwiązanie pozwalające na stosowanie 0% stawki VAT. Preferencja ta jest jednak znacznie ograniczona. Możliwość zastosowania tej stawki została wprowadzona rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 3 marca 2022 r., które obniża stawkę VAT dla dostawy towarów i świadczenia usług na rzecz:
- Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych;
- podmiotów leczniczych;
- jednostek samorządu terytorialnego.
Takie przekazania rzeczowe powinny być udokumentowane umową darowizny wskazującą cel przekazania. Skorzystanie z tej stawki jest możliwe dla darowizn przekazanych do dnia 30 czerwca 2022 r. Obniżona stawka może być również zastosowana przez podmioty, które dokonały darowizn przed 4 marca, jednakże jeżeli nie zebrały odpowiedniej dokumentacji, może to być utrudnione.
W kontekście stosowania obniżonej stawki VAT dla darowizn należy dokonać rozszerzenia katalogu podmiotów również o organizacje pozarządowe krajowe, jak i zagraniczne, działające także w Ukrainie, które świadczą pomoc Ukrainie na szeroką skalę, ale zostały pominięte przez ustawodawcę.