1. Komu i w jakim wymiarze przysługuje urlop wypoczynkowy?

Urlop wypoczynkowy przysługuje każdej osobie zatrudnionej w ramach umowy o pracę. Jest to przywilej, który jest dany pracownikowi w każdym roku kalendarzowym i prawa, do którego nie może się zrzec. Urlop wypoczynkowy jest udzielany w dni, które są dla pracownika dniami pracy zgodnie z jego harmonogramem pracy. Należy się on zarówno pracownikowi w pierwszym roku zatrudnienia jak i pracownikowi z dłuższym stażem zatrudnienia.

Zgodnie z art. 153 Kodeksu Pracy pracownik, który rozpoczyna pracę po raz pierwszy, w danym roku kalendarzowym, będzie uprawniony do urlopu w proporcjonalnym wymiarze, czyli uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy. Jest to wymiar 1/12 wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi po przepracowaniu roku. Oznacza to, że po każdym miesiącu pracownik nabywa 1,67 dnia urlopu. W każdym kolejnym roku zatrudnienia pracownik nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego z góry i zasada proporcjonalnego wykorzystania urlopu go nie obowiązuje.
Wymiar urlopu wynosi 20 lub 26 dni rocznie.

2. Od czego jest uzależniony wymiar urlopu wypoczynkowego?

Wymiar urlopu, jaki przysługuje pracownikowi, jest uzależniony od stażu pracy i wynosi:
20 dni – jeśli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat
26 dni – jeśli pracownik jest zatrudniony dłużej niż 10 lat

Do stażu pracy, od którego uzależniony jest wymiar urlopu wypoczynkowego zaliczane jest nie tylko zatrudnienie u poprzednich pracodawców, ale także ukończone szkoły. I są to kolejno:

• szkoła zasadnicza – zgodnie z okresem trwania nauki i max do 3 lat
• średnia szkoła zawodowa – zgodnie z okresem trwania nauki i max do 5 lat
• średnia szkoła zawodowa dla absolwentów szkół zasadniczych – 5 lat
• średnia szkoła ogólnokształcąca – 4 lata
• szkoła policealna – 6 lat
• szkoła wyższa – 8 lat

Ważne jest to, że okresy zatrudnienia i nauki nie mogą się na siebie nakładać. Jeśli taka sytuacja ma miejsce, to do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu uwzględnia się bądź okres zatrudnienia bądź okres nauki, w zależności od tego co jest dla pracownika bardziej korzystne. W sytuacji, gdy np. pracownik pracował podczas studiów, które dają 8 lat stażu pracy bardziej korzystne jest uwzględnienie okresu studiów, po których dodatkowe 2 lata zatrudnienia uprawnia do wyższego 26-dniowego wymiaru urlopu.
O przysługującym wymiarze urlopu pracodawca jest zobowiązany do poinformowania pracownika w terminie 7 dni od dnia zawarcia z nim umowy o pracę.

3. Jakie są zasady udzielania urlopu wypoczynkowego?

Najważniejsze zasady udzielania urlopu wypoczynkowego pracownikowi to:

• Urlop wypoczynkowy jest udzielany w dni, które są dla pracownika dniami pracy zgodnie z jego harmonogramem pracy
• urlop wypoczynkowy jest udzielany na wniosek pracownika oraz w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył prawo do urlopu,
• urlop wypoczynkowy powinien być udzielony zgodnie z planem urlopów, a jeśli taki plan nie obowiązuje u pracodawcy, to termin urlopu powinien być ustalony w porozumieniu z pracownikiem lub innymi pracownikami, tak aby nie został zakłócony rytm pracy w danym dziale/zakładzie
• dla wymiaru całego etatu 1 dzień urlopu równy jest 8 godzinom pracy, jeśli pracownik jest zatrudniony na część etatu wówczas liczbę godzin obliczamy proporcjonalnie do wymiaru etatu
• na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części, a przynajmniej jedna część powinna trwać nie mniej niż 14 dni kalendarzowych
• jeśli w trakcie roku kalendarzowego zwiększy się wymiar urlopu pracownika, przysługuje mu urlop uzupełniający

4. Jak naliczany jest wymiar urlopu wypoczynkowego w przypadku zmiany pracy przez pracownika w trakcie roku?

Jeśli pracownik zmienia zatrudnienie w trakcie roku, wówczas jego wymiar urlopu naliczany jest u każdego pracodawcy oddzielnie:

• u dotychczasowego (pierwszego) pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w ciągu roku
• u kolejnego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku lub w wymiarze proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca roku kalendarzowego (jeśli np. pracownik został zatrudniony na umowę o pracę na czas określony dłuższą niż do końca roku kalendarzowego).

W sytuacji, gdy pracownik nie wykorzystał urlopu wypoczynkowego u pierwszego pracodawcy, należy mu się wypłata ekwiwalentu za urlop. Informacja o wykorzystaniu urlopu wypoczynkowego (w naturze lub w formie ekwiwalentu) u pierwszego pracodawcy powinna znaleźć się na świadectwie pracy wydanym pracownikowi – jest to jednocześnie źródło informacji o wykorzystanym urlopie dla kolejnego pracodawcy.
W sytuacji, gdy pracownik wykorzystał u pierwszego pracodawcy urlop w wyższym wymiarze niż przysługujący mu w danym okresie zatrudnienia, u kolejnego pracodawcy wymiar urlopu będzie odpowiednio obniżony. Łączny wymiar w ciągu roku kalendarzowego nie może być wyższy niż suma wymiaru urlopu wynikająca z zatrudnienia w danym roku u obydwu pracodawców.