Już od 26 kwietnia, wejdą w życie przepisy zmieniające Kodeks Pracy w związku z wdrożeniem dyrektywy work-life balance oraz dyrektywy w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy. Wprowadzają one wiele zmian w zakresie zawierania oraz wypowiadania umów o pracę, nowych uprawnień urlopowych ale także zmian w zakresie urlopów związanych z rodzicielstwem. Obszerna implementacja dyrektyw do polskiego systemu prawnego to z jednej strony nowe ale też oczekiwane przez pracowników uprawnienia, z drugiej zaś strony ogromne wyzwanie dla pracodawców i działów HR.

Wydłużenie okresu urlopu rodzicielskiego

W przypadku urlopu macierzyńskiego wprowadzone przepisy nie przewidują żadnych zmian ani w odniesieniu do długości trwania urlopu, sposobu jego wykorzystywania ani wysokości zasiłku przysługującego za ten okres.

Zmiany obejmą jednak przepisy dotyczące urlopu rodzicielskiego. Po pierwsze, wydłużeniu ulegnie wymiar urlopu rodzicielskiego:

• z 32 tygodni do 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka,
• z 34 tygodni do 43 tygodni – w przypadku porodu mnogiego.

Dzięki przyjętym przez Rząd zmianom, rodzice dziecka posiadającego zaświadczenie o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu lub o nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu (o których mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”), zyskają zaś prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze

• do 65 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka przy jednym porodzie,
• do 67 tygodni w przypadku ciąży mnogiej.

Zwiększony wymiar urlopu rodzicielskiego będzie przysługiwał obojgu rodzicom dziecka łącznie, jednakże dodatkowe 9 tygodni będzie „nieprzenoszalne” na drugiego rodzica. Jeden rodzic nie będzie mógł samodzielnie skorzystać z całości urlopu rodzicielskiego, ponieważ każdemu z rodziców będzie przysługiwało indywidualne prawo do 9 tygodni tego urlopu, który niewykorzystany – przepadnie. Tak jak dotychczas, z urlopu rodzicielskiego będą mogli korzystać jednocześnie oboje rodzice.

Zmianie ulegnie również liczba części, na które pracownik będzie mógł podzielić urlop rodzicielski z obecnych 4 do 5 części. Urlop będzie mógł zostać wykorzystany tak jak do tej pory do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 rok życia.

Dotychczas artykuł art. 182^1c Kodeksu pracy zawierał szereg przepisów, które wprowadzały pewnego rodzaju ograniczenia odnośnie sytuacji, w której pracownik chciał korzystać z urlopu rodzicielskiego w częściach. Przepisy te zostaną zniesione. Mówimy tutaj o wprowadzaniu np. ograniczenia co do długości trwania poszczególnych części urlopu rodzicielskiego.

Jak będzie wyglądała odpłatność za okres urlopu rodzicielskiego?

W przypadku złożenia wniosku o urlop rodzicielski nie później niż 21 dni po porodzie (przy urodzeniu jednego dziecka) po zmianie wysokość zasiłków będzie następująca:

• urlop macierzyński (20 tygodni) – płatny 81,5% (obecnie: płatny 80%),
• urlop rodzicielski (32 tygodnie) – płatny 81,5% (obecnie: płatny 80%),
• urlop rodzicielski przysługujący wyłącznie drugiemu rodzicowi (9 tygodni) – płatny 70% (obecnie: nie występuje).

W przypadku złożenia wniosku o urlop rodzicielski co najmniej 21 dni po porodzie (przy urodzeniu jednego dziecka) po zmianie wysokość zasiłków będzie następująca:

• urlop macierzyński (20 tygodni) – płatny 100% (tak jak obecnie),
• urlop rodzicielski (32 tygodnie) – płatny 70% (obecnie: pierwsze 6 tygodni – płatne 100%, kolejne 26 tygodni – płatne 60%),
• urlop rodzicielski przysługujący wyłącznie drugiemu rodzicowi (9 tygodni) – płatny 70% (obecnie: nie występuje).

Dzięki zaproponowanej przez Senat poprawce, która została przyjęta również przez Sejm, z dodatkowych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego skorzystają również rodzice, którzy w dniu 1 sierpnia 2022 roku przebywali na urlopie rodzicielskim lub mieli do niego prawo.

Krótszy czas na skorzystanie z urlopu ojcowskiego

Obecnie ojciec dziecka zgodnie z zapisami Kodeksu pracy ma prawo do skorzystania z urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni do momentu ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia. W wyniku wprowadzonych zmian, okres na wykorzystanie urlopu ojcowskiego zostanie skrócony do 12 miesiąca życia dziecka.

Tak jak dotychczas, urlop ojcowski będzie udzielany na wniosek pracownika, który należy złożyć najpóźniej 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu. Utrzymana zostanie także możliwość dzielenia urlopu ojcowskiego na części – 2 części z których żadna nie może być krótsza niż 7 dni kalendarzowych. Odpłatność za okres urlopu ojcowskiego nie ulegnie zmianie i wyniesie 100% podstawy chorobowej.

Zmiany dla rodziców opiekujących się dziećmi do lat 4

Pracownik opiekujący się dzieckiem do lat 8 nie będzie mógł świadczyć pracy w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy, jak również być delegowany poza stałe miejsce pracy, jeśli nie wyrazi on na to zgody. Dotychczas przepis ten odnosił się do rodziców opiekujących się dziećmi do lat 4.

Bez zmian jednak pozostaje przepis zgodnie z którym w systemach równoważnych, systemie skróconego tygodnia pracy oraz pracy weekendowej czas pracy pracowników opiekujących się dzieckiem do lat 4 nie może przekraczać 8 godzin. Możliwe, że jest to pomyłka ustawodawcy, jednak na chwilę obecną tylko to uprawnienie będzie limitowane wiekiem dziecka do lat 4.

Elastyczna organizacja pracy

Pracownik opiekujący się dzieckiem do ukończenia 8. roku życia będzie miał możliwość wnioskowania do swojego pracodawcy o umożliwienie elastycznych warunków zatrudnienia. Wniosek może obejmować zatem prośbę pracownika o:

• obniżenie wymiaru czasy pracy,
• pracę zdalną,
• zastosowania indywidualnego rozkładu czasu pracy,
• zastosowanie skróconego czasu pracy,
• zastosowanie weekendowego czasu pracy.

Pracodawca rozpatruje wniosek, uwzględniając potrzeby pracownika, w tym termin oraz przyczynę konieczności korzystania z elastycznej organizacji pracy, a także potrzeby i możliwości pracodawcy, w tym konieczność zapewnienia normalnego toku pracy, organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika.

Pracodawca informuje pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej o uwzględnieniu wniosku albo o przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku, albo o innym możliwym terminie zastosowania elastycznej organizacji pracy niż wskazany we wniosku, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku.

***

Na naszym blogu mogą Państwo zapoznać się z cyklem publikacji na temat zmian w Kodeksie pracy w 2023 roku. Dotychczas ukazały się następujące artykuły:

• Rewolucyjne zmiany w Kodeksie Pracy cz. 1 – zmiany w zawieraniu i wypowiadaniu umów o pracę
• Rewolucyjne zmiany w Kodeksie Pracy cz. 3 – dodatkowe urlopy i zmiany w przepisach dotyczących czasu pracy