Blog

Advicero Nexia
Strona główna / Blog / Przekazanie towarów Ukrainie – rozwiązania w VAT

Przekazanie towarów Ukrainie – rozwiązania w VAT

Weszły w życie regulacje ustanawiające zerową stawkę VAT dla nieodpłatnych dostaw towarów i usług. Czyli to na co przedsiębiorcy czekali najbardziej po niedawno ogłoszonych preferencjach w podatkach dochodowych.

W artykule prezentujemy rozwiązania podatkowe pozwalające na bezpiecznie przekazanie towarów w ramach pomocy Ukrainie.

Nieodpłatne świadczenia – dotychczasowe zasady ogólne

Na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT opodatkowaniu podlegają wszelkie darowizny towarów, od których przysługiwało prawo do odliczenia. Przy tym stosowana jest tu wysoka podstawa opodatkowania w postaci ceny nabycia towaru lub kosztu wytworzenia (art. 29a ust. 2). Podobnie uregulowana jest kwestia usług, które, nawet jeżeli są darmowe, to mogą być uznane za opodatkowane jeżeli mamy do czynienia z:

1) użyciem towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika na rzecz jakichkolwiek podmiotów, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych;

2) wszelkim innym nieodpłatnym świadczeniem usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

(pominięto wyżej część przepisów nie odnoszących się omawianej pomocy). W przypadku usług podstawą opodatkowania jest z kolei ich koszt świadczenia przez podatnika.

W przypadku przekazania towarów nawet na rzecz organizacji pożytku publicznego niestety nie mają co do zasady zastosowania zwolnienia z VAT. Jest tak jedynie dla przekazania niektórych produktach żywnościowych (art. 43 ust. 1 pkt 16). W przypadku nieodpłatnego świadczenia usług w ogóle nie ma takiego zwolnienia z VAT.

Pomoc dla Ukrainy – doraźna ulga w VAT

W ostatnich dniach opublikowano nowy akt prawny – rozporządzenie z dnia 3 marca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych (Dz. U. z 2022 r., poz. 531). Zgodnie z przepisami sdodanymi na mocy tego aktu stawkę 0% VAT można stosować w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 4 marca 2022 r. do nieodpłatnych dostaw, o których mowa w art. 7 ust. 2 ustawy o VAT i do nieodpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 2 na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. Stawka ta ma jednak istotne ograniczenie podmiotowe. Objęte są nią bowiem wyłącznie dostawy na rzecz określonych podmiotów:

  1. Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych;
  2. podmiotów leczniczych w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej;
  3. jednostek samorządu terytorialnego.

Dodatkowo takie przekazanie dóbr ma być udokumentowane umową, w której wskaże się cel przekazania.

Jak widać z założenia (niezrozumiałego) mocno ograniczono krąg podmiotów mogących być odbiorcami darmowych świadczeń przede wszystkim eliminując z nich cały szereg organizacji humanitarnych, co nie ma żadnego uzasadnienia.

Na razie taka forma wsparcia przewidziana jest do 30 czerwca i rządzący zostawiają sobie furtkę do przedłużenia tego okresu. Warto tutaj zaznaczyć, że podejmowane są działania lobbystyczne przez środowisko doradców podatkowych, mające na celu rozszerzenie stosowania stawki 0% VAT na nieodpłatne przekazania towarów, celem pomocy w związku z sytuacją w Ukrainie, również dla innych podmiotów.

Przekazanie towarów za symboliczną złotówkę

Pewną opcją byłaby dostawa potrzebującym towarów za cenę 1 zł. Wydaje się, że w sytuacji gdy fundacja, której przekazujemy towary nie jest podmiotem powiązanym z nami w rozumieniu art. 32 ustawy o VAT to nie byłoby z tym problemu. To oznacza, że podstawa opodatkowania nie musi być rynkowa, co jednak nie znajduje uznania organów podatkowych. Te bowiem uzurpują sobie prawo do szacowania podstawy opodatkowania, względnie do zastosowania klauzuli ominięcia prawa na podstawie art. 199a Ordynacji podatkowej i ustalenia podstawy opodatkowania jak dla darowizny.

Odmienne stanowisko zajął wprawdzie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 11 czerwca 2015 r. sygn. akt I SA/Rz 397/15, ale choć Naczelny Sąd Administracyjny utrzymał ten wyrok w mocy (wyrok z dnia 6 czerwca 2017 r sygn. akt I FSK 1788/15), to jednak potwierdził prawo do szacowania podstawy opodatkowania jak od darowizny, jeżeli dostawa za 1 zł miałaby na celu ukrycie darowizny. W omawianych sytuacjach ryzyko takiego rozstrzygnięcia należałoby ocenić jako wysokie na podstawie dotychczasowej praktyki. Oczywiście nie można wykluczyć, iż z uwagi na cel takiego przekazania i szczególną sytuację, z jaką mamy do czynienia, organy podatkowe odstąpiłyby od takiej praktyki. Ale o tym można się przekonać dopiero po upływie przedawnienia zobowiązania podatkowego, czyli do 2027 r.

W obecnym czasie przekazanie towarów za symboliczną złotówkę przeszło by prawdopodobnie bez większego echa z racji na niewątpliwą słuszność pomocy uchodźcom. Ciężko wyobrazić sobie sytuacje, w której toczy się batalia z organami o zasadność zastosowania nierynkowej ceny pomagając osobom uciekającym od wojny, ale czy takie kontrole nie będą miały miejsca w przyszłości trudno ocenić.

Przekazanie towarów przez podmiot z UE, która nie jest polskim podatnikiem VAT

To co należy podkreślić, to że brak opodatkowania w tym wypadku można osiągnąć poprzez miejsce dostawy poza Polską przy jednoczesnym zachowaniu preferencyjnego opodatkowania. Można to osiągnąć poprzez dokonanie wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów z innego państwa członkowskiego UE przez np. podmiot powiązany z polskim darczyńcą, działający jako podatnik VAT inny niż polski podatnik, bezpośrednio do odbiorcy darowizny. W Polsce taka WDT, choć nieodpłatna, mogłaby korzystać ze stawki 0% VAT w stosunku do podstawy opodatkowania ustalonej zgodnie z art. 29a ust. 2 ustawy o VAT, jeżeli inne warunki stosowania tej stawki byłyby spełnione, więc analogicznie takie (lub analogiczne, tj. zwolnienie z prawem do odliczenia) również preferencyjne opodatkowanie potencjalnie mogłoby wystąpić w państwie członkowskim dostawy.

W kraju wysyłki oczywiście należałoby sprawdzić praktykę w tym zakresie i spełnienie warunków do zastosowania preferencji, przy założeniu, że obdarowany podmiot nie wykazałby w Polsce WNT (o czym dalej). To co natomiast istotne, to właśnie brak konieczność rozliczenia wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów po stronie odbiorcy darowizny, na co wskazują polskie interpretacje indywidualne. Podkreśla się bowiem, iż jak stanowi art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT, transakcją WNT jest dostawa towarów za wynagrodzeniem (ten warunek nie jest wprost wskazany przy WDT, przeciwnie dostawa z art. 7 ust. 2 też może mieć postać WDT).

Oznacza to, że w tym przypadku nie wystąpi obowiązek opodatkowania transakcji WNT. Takie stanowisko potwierdza interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 19 września 2011 roku, IPPP3/443-870/11-2/LK oraz interpretacja indywidualna wydana 24 maja 2016 roku, IBPP4/4512-34/16/LG.

Jeżeli przy tym rozważana jest darowizna towarów należących do spółki i znajdujących się w Polsce, to celem zastosowania omawianego wariantu na przekazaniu najpierw musiałyby one być wysłane z Polski do innego kraju w ramach WDT w tym na rzecz innej spółki z grupy, a dopiero później odesłane do Polski. Jeżeli natomiast towary, które mają być darowane, już znajdują się za granicą, to kwestia ich przekazania na rzecz fundacji powinna być dodatkowo zweryfikowana na podstawie prawa podatkowego miejsca przekazania.