Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 18 listopada 2020 r., sygn. I FSK 460/20 w sprawie o wznowienie postępowania odrzucił skargę o wznowienie postępowania oraz orzekł, że w ramach podstawy wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego można powoływać się na zapadły wyrok TSUE, jednak tylko taki, który opublikowany został po wydaniu prawomocnego orzeczenia sądu krajowego.
Naczelny Sąd Administracyjny uprzednio wydanym wyrokiem oddalił skargę kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, którym oddalono skargę Skarżącej na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku w przedmiocie podatku od towarów i usług. Skarżąca wniosła skargę o wznowienie postępowania zakończonego powołanym wyżej prawomocnym wyrokiem. Żądając wznowienia postępowania Strona wskazała na podstawę, o której mowa w art. 272 § 3 p.p.s.a.[1].
Skarżąca powołała się na opublikowany w dniu 16 grudnia 2019 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej[2] o sygn. akt C-189/18. Zaznaczyła, że podstawą wznowienia postępowania, o której mowa w art. 272 § 3 p.p.s.a., może być orzeczenie TSUE wydane w trybie pytania prejudycjalnego, nawet jeżeli to orzeczenie nie zostało doręczone stronie wnoszącej skargę o wznowienie. Ponadto wyjaśniła, że termin do wniesienia takiej skargi został przez nią zachowany, albowiem złożono ją w terminie trzech miesięcy od dnia publikacji sentencji wyroku TSUE, co nastąpiło w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w dniu 16 grudnia 2019 r.
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, skarga o wznowienie postępowania, którą złożyła Strona, nie została oparta na ustawowej podstawie wznowienia. Skarżąca mylnie bowiem uznała, że w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem mogła żądać wznowienia powołując się na orzeczenie, a w konsekwencji wznowienie postępowania było niedopuszczalne, a złożona skarga podległa odrzuceniu.
W rozpoznanej sprawie Skarżąca jako ustawową podstawę wznowienia powołała art. 272 § 3 p.p.s.a. Zgodnie z treścią tego przepisu „można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na podstawie umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio, z tym że termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania biegnie od dnia doręczenia stronie lub jej pełnomocnikowi rozstrzygnięcia organu międzynarodowego.”
W okolicznościach niniejszej sprawy powołany przez Stronę wyrok TSUE nie mógł jednak stanowić przesłanki do wznowienia postępowania, ponieważ w czasie tym wspomniany wyrok TSUE istniał już w krajowym porządku prawnym. Instytucja wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego nie służy jednak zwalczaniu prawomocnych orzeczeń mogących naruszać prawo UE.
W ramach podstawy wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego można powoływać się na zapadły wyrok TSUE, jednak tylko taki, który opublikowany został po wydaniu prawomocnego orzeczenia sądu krajowego. Wskazane rozumienie przesłanki z art. 272 § 3 w kontekście przewidzianego w art. 270 p.p.s.a. uprawnienia do wznowienia postępowania, gwarantuje stabilność orzeczniczą oraz nie prowadzi do nieuzasadnionych prób podważania prawomocnych orzeczeń sądowych. W związku z tym powołanie się na wyrok TSUE, istniejący w obiegu prawnym – bo opublikowany już w czasie toczącego się postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem, którego wznowienia oczekiwano, nie stanowi ustawowej podstawy wznowienia (wskazana podstawa wznowienia w takim przypadku w istocie nie zachodzi).
Wyrok ogranicza możliwość interpretacji podstawy do wznowienia postępowania na podstawie wyroku TSUE do przesłanki tylko takiego wyroku, który opublikowany został po wydaniu prawomocnego orzeczenia sądu krajowego. Przy powołaniu się na wyrok, nie zawsze musi prowadzić to do nieuzasadnionych prób podważania prawomocnych orzeczeń sądowych, dlatego, że wznowienie postępowania polega na ponownym rozpoznaniu i rozstrzygnięciu sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem w przypadkach zajścia ustawowych przyczyn wznowienia. W doktrynie postępowania sądowoadministracyjnego instytucję tę określa się jako środek obalania prawomocności orzeczeń sądowych „umożliwiający ponowne rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy co do jej istoty w celu zagwarantowania prawidłowości (zgodności z prawem) wydanego w tej sprawie rozstrzygnięcia”[3]. Do tego wywiedzione przez NSA przesłanki i warunki wznowienia nie zostały zapisane w przepisach PPSA.
[1] Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325, z późn. zm.; dalej: p.p.s.a.)
[2] Dalej jako: „TSUE”
[3] Tarno Jan Paweł, Wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego, Komentarz praktyczny