Europejski zielony ład

Dnia 11 grudnia 2019 r. Komisja Europejska oficjalnie przedstawiła program Europejskiego Zielonego Ładu, który ma pomóc przekształcić Unię Europejską (UE) w pierwszy neutralny dla klimatu kontynent. W planach UE jest osiągnięcie zerowego poziomu emisji gazów cieplarnianych do 2050 r. Warto tutaj zwrócić uwagę, że w pierwszym kwartale 2023 r. emisje gazów cieplarnianych w gospodarce UE wyniosły 941 milionów ton ekwiwalentu CO₂, co oznacza spadek o 2,9% w porównaniu z tym samym kwartałem 2022 r. Krokiem do neutralności klimatycznej jest obniżenie emisji tych gazów do 2030 r. o co najmniej 55% w porównaniu z poziomem z 1990 r. W ramach tej inicjatywy, nazywanej „Gotowi na 55”, 25 kwietnia 2023 r. Rada przyjęła pięć aktów prawnych, w tym Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z dnia 10 maja 2023 r. ustanawiające mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂.

CBAM – co to i dlaczego

Mechanizm dostosowania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂ (ang. Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM) to instrument, który wprowadza dodatkowe obciążenie finansowe w związku z importem określonych w rozporządzeniu towarów (głównie z branż wysokoemisyjnych) wwożonych na obszar celny Unii (tzw. graniczny podatek węglowy).

Mechanizm ten został wprowadzony między innymi w celu zmniejszenia ryzyka tzw. ucieczki emisji (ang. carbon leakage). Jest to sytuacja, w której przedsiębiorstwa z siedzibą na terenie UE przenoszą wysokoemisyjną produkcję do krajów trzecich, w których obowiązuje mniej rygorystyczna polityka klimatyczno-ekologiczna niż w UE lub gdy produkty z UE są zastępowane importem o wyższej emisji dwutlenku węgla. Mechanizm ten ma również zapewnić równą konkurencję producentom z UE w porównaniu z producentami z krajów trzecich.

Sektory objęte CBAM

Do celów identyfikacji towarów i wyrobów objętych rozporządzeniem CBAM stosuje się kody Nomenklatury Scalonej („CN”). Podkreślić należy, że w przypadku większości towarów podatkiem objęte będą emisje zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie (towary te wymienione są w załączniku I do rozporządzenia), jednak są i takie, w odniesieniu do których uwzględnione powinny zostać jedynie emisje bezpośrednie (załącznik II). W okresie przejściowym CBAM ma dotyczyć wyrobów z najbardziej emisyjnych branż (m.in. energia elektryczna, żelazo, aluminium, cement, nawozy chemiczne), jednakże zakres ten może być, i prawdopodobnie będzie, w późniejszym czasie rozszerzany.

Wprowadzenie do porządku prawnego Unii

Wspomniane rozporządzenie w sprawie CBAM (bezpośrednio stosowalne we wszystkich państwach członkowskich Unii) weszło w życie dnia następnego po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, natomiast stosowane będzie od 1 października 2023 r. Ponadto wskazać tutaj należy, że pełne wdrożenie CBAM ma nastąpić dopiero w 2026 r. Do tego czasu obowiązywać będzie okres przejściowy, podczas którego zgłaszający importowane towary zobowiązani będą jedynie do składania kwartalnych raportów o podatku węglowym. Raporty te będą musiały być złożone nie później niż miesiąc po zakończeniu danego kwartału. Pierwszy taki raport importer będzie więc musiał złożyć do końca stycznia 2024 r.  

Raporty w okresie przejściowym

Raporty kwartalne CBAM będą składane przy użyciu Rejestru Przejściowego CBAM, który zostanie oddany do użytku 1 października 2023 r. wraz z zestawem szkoleń i webinariów, które mają ułatwić korzystanie z rejestru.

W każdym raporcie importer będzie musiał wskazać:

• całkowitą ilość każdego rodzaju towarów,
• rzeczywisty całkowity poziom emisji wbudowanych,
• całkowite emisje pośrednie,
• opłatę emisyjną należną w państwie pochodzenia za emisje wbudowane w towary przywożone, z uwzględnieniem rabatów lub innej dostępnej formy rekompensaty.

Co dalej?

Od października 2023 r. na określonych przedsiębiorców zostaną nałożone obowiązki sprawozdawcze, ale docelowo obowiązków tych będzie znacznie więcej. Od 2026 r. (czyli po zakończeniu okresu przejściowego) importerzy będą bowiem zobowiązani również do uzyskania statusu upoważnionego zgłaszającego, składania rocznych deklaracji CBAM, zakupu odpowiedniej ilości certyfikatów CBAM (których cena będzie ustalana według średniotygodniowych cen uprawnień na rynku EU ETS), a także późniejszego ich umarzania.

Jednakże wskazać należy, że już dla celów samego okresu przejściowego, przedsiębiorcy powinni zweryfikować swoje możliwości gromadzenia wymaganych informacji.

Dla ułatwienia wprowadzenia CBAM, Komisja organizuje webinaria podzielone na poszczególne kategorie towarów. Jeśli potrzebują Państwo wsparcia w tym zakresie, zapraszamy i zachęcamy do kontaktu z ekspertami Nexia Advicero.