Świat w ostatnich latach dynamicznie ewoluuje, a wraz z nim rozwija się technologia. Jedną z najważniejszych nowości technologicznych jest sztuczna inteligencja (ang. Artifical inteligence AI), która staje się kluczowym elementem transformacji życia społecznego oraz gospodarczego. Jednym z obszarów, w którym potencjał AI może być wykorzystany, to szeroko pojęte podatki. Tradycyjne metody analizy przepisów podatkowych stają się coraz bardziej czasochłonne co wynika m.in. z bardzo rozbudowanego systemu prawno-podatkowego. AI przyswaja wiedzę poprzez zastosowanie zaawansowanych algorytmów oraz uczenia maszynowego. Właściwe wykorzystanie powyższego, poprzez nauczenie sztucznej inteligencji przepisów prawa podatkowego oraz sposobu ich stosowania może nie tylko znacząco zoptymalizować czas pracy doradców podatkowych, ale i przyczynić się do lepszego zrozumienia prawa podatkowego po stronie przedsiębiorców.
Generator wniosków o wydanie interpretacji indywidualnych
Wyobraźmy sobie program dedykowany do tworzenia wniosków o wydanie interpretacji indywidualnych. Jeżeli jego wiedza obejmowałaby wszystkie przepisy podatkowe obowiązujące w Polsce wraz z wydanymi interpretacjami prawa podatkowego i orzeczeniami sądów administracyjnych, mogłoby powstać bardzo przydatne narzędzie w pracy każdej kancelarii podatkowej. Wystarczyłoby opisać szczegółowo stan faktyczny, zaznaczyć przepisy na które chcemy się powołać i na podstawie bazy danych aplikacja tworzyłaby nam wstępną wersję uzasadnienia naszego stanowiska wraz z sugestiami dotyczącymi możliwego rozszerzenia wniosku o inne przepisy. Jeżeli dodamy do tego jeszcze wskazywanie uzasadnienia sugestii na podstawie najnowszych orzeczeń sądów administracyjnych, może powstać program, który będzie miał szansę dokonać prawdziwej rewolucji w świecie podatkowym.
Audyt podatkowy oraz Due Diligence
Sztuczna inteligencja może być bardzo pomocna w badaniu due diligence, aczkolwiek bezpieczne korzystanie z pomocy AI w takich czynnościach będzie możliwe po spełnieniu paru warunków dot. m.in. braku ryzyka oraz wycieku danych klienta. Niewątpliwie program dedykowany takim działaniom będzie znacznie szybciej i sprawniej przeglądał oraz analizował dokumenty identyfikując nieprawidłowości. Natomiast nie można zapomnieć o kluczowych kwestiach takich jak możliwość wycieku wrażliwych danych klientów i kontrahentów oraz o tajemnicy zawodowej m.in. doradcy podatkowego. Wspomaganie się ogólnodostępnym modelem sztucznej inteligencji przy takim badaniu byłoby nieodpowiedzialne m.in. z racji braku informacji gdzie i w jaki sposób dane wgrane do AI byłyby przetwarzane (pamiętać należy o odpowiedzialności prawnej, która przy wycieku danych byłaby po stronie doradcy podatkowego). Powstanie dedykowanego programu do badania due diligence jest w przyszłości prawdopodobne, aczkolwiek „użyteczność” programu w kontekście wyżej wskazanych przykładowych ryzyk powinna zostać oceniona pod względem np. bezpieczeństwa przechowywania otrzymanych danych (m.in. poprzez posiadanie wewnętrznego serwera oraz brak możliwości korzystania z Internetu przez program), odpowiedniego szyfrowania oraz kwestii odpowiedzialności (która w przypadku np. wycieku danych powinna być po stronie dostawcy programu). Dodatkowo nie można zapomnieć kwestii przyswajania nowych danych przez taki program – czy możliwość nauczania programu z wykorzystaniem danych wrażliwych badanej spółki przez program kontrahenta kancelarii nie będzie stanowić naruszenia wrażliwości tych danych?
Samo w sobie badanie due diligence jest „w zasięgu” możliwości modeli AI, natomiast bez uregulowania prawnego powyższych kwestii lub bez dedykowanych do branży prawno-podatkowej rozwiązań przygotowanych przez dystrybutorów/twórców, które będą chronić kancelarie w przypadku nawiązania współpracy w postaci zakupu takiego programu lub licencji do niego, sukces takiego rozwiązania może być wątpliwy. Wyżej wymienione ryzyka są jedynie częścią problemów, które należy rozwiązać, natomiast w przypadku prawidłowo wypracowanego modelu, który nie będzie generować m.in. wyżej wskazanych ryzyk, automatyzacja oraz skrócenie czasu badania due diligence może okazać się możliwe.
Sztuczna inteligencja może okazać się również pomocna w przypadku przeprowadzania audytów podatkowych, choć tutaj czynnik ludzki będzie bardziej potrzebny. Sztuczna inteligencja przeanalizuje jedynie „suche” dane, gdyż nie ma możliwości wgrania do programu etyki. Program nie będzie w stanie w pełni ocenić, czy dany czyn nosił znamiona znikomej szkodliwości społecznej czynu, co w wielu przypadkach może być kluczowe. Oczywiście można przygotować bazę danych dla sztucznej inteligencji zajmującej się audytami, która na jej podstawie będzie mogła się nauczyć definicji pojęcia np. znikomej szkodliwości społecznej czynu, natomiast ciężko jest w tym momencie określić czy ocena sytuacji przez AI będzie uwzględniała szeroko pojętą moralność. Dodatkowo nie można zapomnieć o wspomnianych wyżej obszarach ryzyka.
AI – szansa czy zagrożenie?
Rozwój sztucznej inteligencji może wprowadzić wiele usprawnień w codziennej pracy osób zajmujących się podatkami, jak również przedsiębiorców. Wiele procesów będzie można zautomatyzować, choć jednocześnie należy pamiętać, że zawód doradcy podatkowego wiąże się również z szeregiem czynności, których AI tak łatwo nie zastąpi. Doradca podatkowy musi m.in. identyfikować potrzeby i możliwości klientów, dynamicznie reagować na ich bieżące trudności oraz przekładać wyniki analiz na praktyczne rekomendacje. Dodatkowo zostaje do rozstrzygnięcia kwestia odpowiedzialności za udzieloną poradę podatkową. Jak zostało wspomniane, sztuczna inteligencja może zastąpić techniczne czynności polegające na wstępnej analizie dokumentów oraz zaproponowaniu odpowiedzi na zadane pytania, natomiast nie będzie ona w stanie wziąć odpowiedzialności za swoje działania. Ciężko wyobrazić sobie sytuację, w której klient pozywa program za źle udzieloną radę. Przy ewentualnie wyrządzonej szkodzie, która wyniknie z błędnie przygotowanej przez program analizy (ponieważ np. AI nie uwzględni jakiegoś przepisu szczególnego lub linii orzeczniczej w danej kwestii przez co analiza będzie błędna) klient nie miałby możliwości naprawienia tej szkody na drodze sądowej. W rezultacie, rozwiązania AI mają szansę stanowić dla doradców podatkowych jedynie nowe narzędzie, które jednocześnie wpłynie na częściową redefinicję ich zawodu.
