Majątek pracujący sam na siebie, z założeniem maksymalizacji zysku przy minimalizacji ryzyk – to plan idealny każdego inwestora. Jak go zrealizować bez podatkowych potknięć? Rynek finansowy nie funkcjonuje w próżni, wyłącznie na podstawie wyników i wskaźników, ale w całym systemie prawa, w tym właśnie podatkowego. Zatem podejmowanie decyzji inwestycyjnych wymaga szerokiej analizy zarówno czynników finansowych, prawnych, jak i podatkowych.
Weryfikacja tych ostatnich może być szczególnie istotna w sytuacji ostatnich silnych fluktuacji na rynkach finansowych. Brak poczucia bezpieczeństwa widoczny jest nie tylko po liczbach, ale też po wycofywaniu z obrotu środków przez renomowanych inwestorów. Rezygnacja z klasycznego pasywnego dochodu jest objawem destabilizacji i szybkich zmian, a co za tym idzie wysokiego ryzyka związanego z inwestowaniem. Z drugiej strony coraz powszechniejsza jest świadomość i chęć pomnażania majątku poprzez inwestowanie.
Jedną z popularnych strategii inwestycyjnych jest dywersyfikacja portfela, co pozwala na ograniczenie ryzyka inwestycyjnego i zwiększenie potencjału długoterminowego wzrostu. Jest tak ze względu na zróżnicowanie cech charakterystycznych poszczególnych aktywów i stopnia, w jakim reagują na zmiany na rynku. Dzięki temu, nawet gdy jedne z nich tracą na wartości, inne mogą zyskiwać, co długofalowo pozwala na generowane zysku pomimo zawahań w wycenach poszczególnych składników portfela. Wachlarz możliwości jest w tym zakresie dosyć szeroki.
Jednym z pierwszych papierów wartościowych, na które decydują się zwłaszcza początkujący inwestorzy, są obligacje skarbowe. Wynika to z tego, że inwestowanie w te instrumenty wiąże się ze stosunkowo niskim ryzykiem. Przekłada się to jednak na odpowiednio niższą potencjalną zyskowność. Co do zasady dochód z obligacji podlega opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym od osób fizycznych w wysokości 19%. Stawka ta dotyczy zarówno różnicy pomiędzy ceną zakupu a wykupu, odsetek uzyskanych z obligacji zakupionych na rynku pierwotnym, dyskonta, jak i premii w przypadku obligacji premiowych, ale nie wszystkich na raz. Ustalenie podstawy opodatkowania zależy od konkretnej sytuacji. Warto też zwrócić uwagę na pewne wyjątki, możliwości zwolnienia z podatku czy różnice pomiędzy rozliczaniem obligacji zakupionych na rynku pierwotnym a wtórnym.
Kolejnymi aktywami, w które można inwestować są akcje i papiery wartościowe notowane na giełdzie. Te jednak są bardziej zróżnicowane wewnętrznie i wymagają większej znajomości rynku oraz specjalistycznej wiedzy. W rozliczeniu podatkowym wsparciem jest informacja PIT-8C wydana przez biuro maklerskie, jeżeli sprzedaż została dokonana za jego pośrednictwem. Podstawą opodatkowania jest dochód rozumiany jako różnica między przychodami i kosztami. Pierwsze to cena sprzedaży akcji w momencie przeniesienia własności na kupującego. Z kolei do kosztów uzyskania przychodu zaliczany jest katalog wydatków, w tym np. poniesionych na nabycie akcji. Co istotne możliwe jest przy tym rozliczenie poniesionej straty z dochodem uzyskanym z tego samego źródła przychodów jednorazowo albo przez następne 5 lat podatkowych z pewnymi zastrzeżeniami.
Dużą popularnością cieszą się również nieruchomości na wynajem. W ich przypadku próg wejścia jest wyższy, jednak przy odpowiednim zarządzaniu zapewniają regularny pasywny przychód, który wymaga mniejszego zaangażowania inwestora. Regularne jest również odprowadzanie podatku z tego tytułu – do 20 dnia miesiąca po okresie rozliczeniowym. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych z tytułu najmu oparte są na skali 8,5% przychodu do kwoty 100 000 zł oraz 12,5% przychodu od nadwyżki ponad tę kwotę. Kwestią, o której należy pamiętać chociaż nie wpływa na rentowność inwestycji, jest też podatek od nieruchomości. Nie trzeba go jednak obliczać samodzielnie, ponieważ to gmina w decyzji administracyjnej wskazuje jego wysokość zależną od metrażu. Rewolucją w tym zakresie mogłoby być wprowadzenie podatku katastralnego, który przewiduje opodatkowanie nieruchomości na podstawie jej wartości. Na ten moment Ministerstwo Finansów zapewnia, że nie prowadzi prac nad takim rozwiązaniem. Jednak pomysł jego wprowadzenia (od np. trzeciej/piątej posiadanej nieruchomości) jest obecny w trwającej kampanii wyborczej. Ponadto w najnowszym raporcie OECD dla Polski zawarte zostały rekomendacje wdrożenia takiego rozwiązania.
Kryptowaluty jako stosunkowo nowy instrument wciąż wiążą się z wysoką nieprzewidywalnością. Mogą zaowocować wysokimi przychodami albo stratą. Ich klasyfikacja podatkowa również może budzić wątpliwości, ponieważ właściwa jest weryfikacja pod kilkoma kątami, w tym:
- podatku dochodowego – w zakresie osiągniętego przychodu, poniesionych kosztów uzyskania przychodu i podlegającego opodatkowaniu na zasadach ogólnych dochodu,
- podatku od towarów i usług – w zakresie możliwości odliczenia VAT lub zastosowania zwolnienia,
- podatku od czynności cywilnoprawnych – w zakresie ewentualnego objęcia nim sprzedaży prawa majątkowego albo jej wyłączenia spod opodatkowania.
Co ważne, klasyfikacja w jednej z tych danin wpływa na pozostałe, co tylko bardziej komplikuje prawidłowe rozliczenia przychodów z tego źródła.
Z kolei jedną ze starszych możliwości inwestycyjnych jest złoto (czy też inne metale lokacyjne). Wynika to z tego, że historycznie w obliczu kryzysów gospodarczych zyskiwało ono na wartości w przeciwieństwie do innych aktywów. Pod kątem podatkowym również jest wyjątkowe, ponieważ na podstawie art. 122 ustawy o VAT jego dostawa, wewnątrzwspólnotowe nabycie i import są co do zasady wprost zwolnione z tego podatku. Ponadto nie podlega opodatkowaniu tzw. podatkiem Belki, ponieważ nie jest wymienione w katalogu przychodów z kapitałów pieniężnych. Opodatkowaniu PIT podlega jedynie w przypadku jego sprzedaży przed upływem pół roku od końca miesiąca, w którym zostało nabyte. Co ciekawe w pewnych formach posiada również walor kolekcjonerski.
W tematyce opodatkowania inwestycji nie można pominąć występującej niezależnie od zmian gospodarczych znacznej dynamiki nowelizowania przepisów podatkowych. Pomimo obietnic uproszczeń, prawo podatkowe jest jedną z najczęściej nowelizowanych gałęzi prawa. Niezależnie od oceny zmian tempo, z jakim są dokonywane, wymusza na podatnikach uważność. W niektórych zaś obszarach wyczekiwane zmiany legislacyjne są odkładane w czasie. Jest tak chociażby z tzw. podatkiem Belki, który z założenia miał być rozwiązaniem tymczasowym. Funkcjonuje jednak nieprzerwanie w polskim systemie podatkowym od 2002 roku. Ciekawe w tym kontekście są zapowiedzi zmian w jego zakresie. Na ten moment nie ma mowy o jego zniesieniu, natomiast rozważane jest jego ograniczenie poprzez wprowadzenie kwoty wolnej od opodatkowania.
Przedmioty inwestycji są zróżnicowane zarówno pod kątem reakcji na zdarzenia gospodarcze i charakterystyki, ale też sposobów opodatkowania. O ile te pierwsze działają zazwyczaj na korzyść inwestora, o tyle różnorodność sposobów rozliczenia podatków z poszczególnych tytułów może stanowić wyzwanie. Innymi słowy dywersyfikacja portfela inwestycyjnego z jednej strony ogranicza ekspozycję na ryzyko inwestycyjne, jednak jednocześnie zwiększa ekspozycję na zróżnicowane przepisy podatkowe. Inne są bowiem nie tylko stawki czy sposoby obliczania podatku, ale też okresy rozliczeniowe i terminy na dopełnienie obowiązków podatkowych, a nawet formularze deklaracji, w których wykazuje się konkretne przychody. Istotne jest zatem uzyskanie wsparcia merytorycznego nie tylko z zakresu finansów czy poszczególnych rynków inwestycyjnych, ale tym bardziej w zakresie rozliczeń podatkowych. Kompleksowe doradztwo finansowe i podatkowe zapewni możliwość korzystania z niższego ryzyka inwestycyjnego bez generowania ryzyka wynikającego z nienadążania za zróżnicowanymi i zmiennymi przepisami podatkowymi, które dotyczą każdej z inwestycji. Pozwoli to zabezpieczyć się przed tym, by błędy w rozliczeniach nie zniwelowały wypracowanych zysków, a cele inwestycyjne był realizowane w bezpieczny sposób.