Data dodania: 27.08.2024

Cena rynkowa a wartości niematerialne – czyli co warto wiedzieć o analizie DEMPE

W ramach działalności biznesowej często dochodzi do sytuacji, w której przedmiotem transakcji między podmiotami powiązanymi są wartości niematerialne. Ustalenie wynagrodzenia za udostępnienie znaku towarowego lub know-how na poziomie rynkowym nie jest łatwym zadaniem. Z tego powodu, takie transakcje są często przedmiotem zainteresowania organów podatkowych. W celu minimalizacji ryzyka zakwestionowania przez kontrolujących ustalonych warunków transakcji, należy przeprowadzić, obok analizy funkcjonalnej oraz porównawczej, analizę DEMPE.

Analiza DEMPE – co to jest?

Analiza DEMPE jest metodą oceny i podziału funkcji w kontekście międzynarodowego zarządzania własnością intelektualną, szczególnie w transferze wartości niematerialnych między powiązanymi podmiotami w grupach kapitałowych. DEMPE to akronim, który odnosi się do pięciu kluczowych funkcji związanych z własnością intelektualną:

  • Development (Rozwój), czyli proces tworzenia, projektowania i rozwijania własności intelektualnej, w tym badań i rozwoju.
  • Enhancement (Ulepszanie), czyli działania mające na celu poprawę istniejącej własności intelektualnej, np. przez wprowadzanie nowych funkcji, aktualizacji lub usprawnień.
  • Maintenance (Utrzymanie), czyli utrzymywanie wartości niematerialnych, co obejmuje działania związane z jej ochroną prawną, przedłużaniem ważności patentów, znaków towarowych, itd.
  • Protection (Ochrona), czyli czynności dotyczące ochrony własności intelektualnej przed naruszeniami i nieuprawnionym użyciem, co obejmuje działania prawne, monitorowanie rynku i wdrażanie odpowiednich zabezpieczeń.
  • Exploitation (Eksploatacja), czyli inaczej komercjalizacja polegająca na wykorzystaniu wartości niematerialnych w działalności gospodarczej w celu generowania przychodów, np. przez licencjonowanie, sprzedaż lub bezpośrednie użycie w produktach lub usługach.

Opisywana analiza ma głównie za zadanie ocenę, która jednostka lub jednostki w grupie kapitałowej wykonują poszczególne funkcje DEMPE oraz w jaki sposób i na jakim poziomie powinno zostać ustalone dla nich wynagrodzenie.

Wartości niematerialne – czyli jakie?

Polski ustawodawca nie zdecydował się na zamieszczenie w ustawach podatkowych legalnej definicji wartości niematerialnych, natomiast zgodnie z Wytycznymi OECD w sprawie cen transferowych z 2022 roku określenie „niematerialny” należy rozumieć jako coś co „nie jest aktywem rzeczowym ani składnikiem finansowym, który można posiadać lub który można kontrolować w celu wykorzystania w działalności komercyjnej i którego wykorzystanie lub przeniesienie byłoby zrekompensowane, gdyby miało to miejsce  w ramach transakcji pomiędzy podmiotami niepowiązanymi w porównywalnych okolicznościach.”

Wartości niematerialne są kluczowymi aktywami dla wielu nowoczesnych przedsiębiorstw, zwłaszcza w sektorach takich jak technologie, media, farmaceutyka czy usługi finansowe. Ze względu na ich niematerialny charakter, ich wycena i zarządzanie mogą stanowić wyzwanie. Warto wspomnieć, że często są one istotnym elementem strategii biznesowej i mogą mieć znaczący wpływ na konkurencyjność i wartość rynkową przedsiębiorstwa.

Jako przykład takich wartości można wskazać m.in. patenty, znaki towarowe, know-how, licencje, markę (brand) lub relacje z klientami/bazy klientów.

Właściciel prawny a ekonomiczny

Z punktu widzenia cen transferowych istotny jest nie tylko fakt, kto jest właścicielem prawnym danej wartości niematerialnej, ale również właścicielem ekonomicznym.

Właściciela prawnego można zdefiniować jako podmiot, który posiada formalne, zarejestrowane prawo własności do danego aktywa czyli innymi słowy jest on uznawany oficjalnie za właściciela, który może rozporządzać daną wartością niematerialną.

Natomiast właściciel ekonomiczny to inaczej podmiot, który czerpie faktyczne korzyści ekonomiczne z tego aktywa, mimo że formalnie nie jest jego właścicielem. Ten podmiot rzeczywiście kontroluje sposób, w jaki wartość jest używana oraz czerpie z tego zyski.

Przykład:

Podmiot A zakupił od Podmiotu B prawo do znaku towarowego, jakim jest logo firmy. Natomiast Podmiot C jako spółka matka Podmiotu A zarządza komercjalizacją tej własności, ulepsza ją oraz czerpie z niej faktycznie zyski (np. poprzez dystrybucje zysków Podmiotu A do Podmiotu C). W tej sytuacji, pomimo, że Podmiot A jest legalnym właścicielem znaku towarowego (zakupił go od Podmiotu B, posiada do niego prawo własności), to Podmiot C jest właścicielem ekonomicznym. W związku z tym, w przypadku np. umowy dzierżawy tej własności niematerialnej do podmiotu powiązanego na mocy umowy pomiędzy Podmiotem A a Podmiotem D – Podmiot C powinien również otrzymać wynagrodzenie na odpowiednim poziomie.

Należy również dodać, że ten sam podmiot może być właścicielem prawnym i ekonomicznym.

Ustalenie właściciela prawnego oraz ekonomicznego jest kluczowym aspektem regulującym podział oraz wysokość wynagrodzenia w transakcjach dotyczących wartości niematerialnych. Przykładem potwierdzającym powyższą tezę jest m.in. wyrok WSA z dnia 21 kwietnia 2022 r. sygn. I SA/Rz 145/22. W powołanym wyroku sąd stwierdził, że podmiot będący jedynie licencjodawcą znaku towarowego, wykonujący jedynie czynności administracyjne powinien otrzymywać odpowiednio mniejsze niż ustalone pierwotnie wynagrodzenie. W związku z powyższym WSA zgodził się z organem, w wyniku czego wartość transakcji kontrolowanej uległa znaczącemu pomniejszeniu.

Podsumowanie

Analiza DEMPE stanowi istotny element procesu ustalenia wynagrodzenia na odpowiednim poziomie w transakcji kontrolowanej w odniesieniu do każdego z podmiotów, który wykonuje czynności powiązane z daną wartością niematerialną. Pominięcie tej analizy lub błędne jej przeprowadzenie generuje ryzyko zakwestionowania w przyszłości rozliczeń pomiędzy spółkami przez organy podatkowe. Z tego powodu ważna jest prawidłowa identyfikacja właściciela prawnego oraz ekonomicznego i pełnionych przez dane podmioty funkcji.



Udostępnij

LinkedIn
X
Facebook
WhatsApp
Telegram

Zobacz najnowsze wpisy na blogu:

21.01.2025

Jak poprawnie ustalić rezydencję podatkową?

Dla osoby fizycznej przebywającej zarówno na terytorium Polski jak i za granicą...
21.01.2025

Usługi zdalne świadczone z terytorium Szwajcarii na rzecz polskiego klienta – gdzie będą opodatkowane?

Świadczenie usług w formie zdalnej w ostatnich latach zdobywa coraz większą popularność....
21.01.2025

Procedura OSS jako uproszczenie w rozliczeniach podatkowych spółki

Przedsiębiorcy poszukujący rozwiązań podatkowych zwracają uwagę, aby były one jak najbardziej dostosowane...